Elk sterk punt kan valkuil worden. Zo kan doorzettingsvermogen doorslaan in irritante koppigheid, te lang volhouden. Intelligentie, in de vorm van een goed analytisch vermogen en een helder inzicht, kan doorslaan in figuurlijke doofheid en blindheid. Niet meer openstaan voor nieuwe inzichten en adviezen van anderen. Op die manier is de ABN Amro Bank stuk gelopen. Zo blijft nu de EU te lang in de (economisch-politieke) crisis hangen. We modderen al sinds 2008 door.
Sterke punten van de EU zijn (1) de verschillen tussen en binnen de lidstaten en (2) het nog altijd grote potentieel, niet alleen op economisch gebied. Als die plussen goed benut worden, komt de EU er vast en zeker weer snel bovenop. Maar als men hardnekkig blijft proberen alle lidstaten in dezelfde mal te persen, kwakkelen we nog een jaar of wat door. Dan handel je eigenlijk (doof voor de hulpkreten van de slachtoffers en blind voor de gevolgen) als een figuur uit de Griekse mythologie, de smid-herbergier Procrustes. Je hakt van elke gast hoofd en benen af, of je rekt het slachtoffer juist op, om hem of haar pasklaar te maken voor één van de bedden. *)
Elk land blijven binden aan de strakke 3% budgetregel, compleet met een spoorboekje om het "structureel tekort" "snel genoeg" terug te dringen, vernietigt Europese groeikracht die er nog altijd wel is. Het zou mogelijk moeten zijn om hier voor elke lidstaat een wat meer op maat gemaakt hervormingsplan te volgen. Want niet alle omstandigheden zijn overal binnen Europa gelijk. Dat kunnen ze ook nooit worden. En een confectiepak van maar één maat past gewoon niet iedereen. Dat zou iedereen toch wel intuïtief duidelijk kunnen zijn.
Misschien de belangrijkste valkuil is het gebruik van oude theorie en van historische gegevens. De maatschappij verandert. We leven in een transitieperiode. Dan zullen er verschuivingen optreden in preferenties, bestedingspatronen, manieren van reageren op (financiële) prikkels. We kunnen, zeker dan, geen 5 of meer jaren vooruit kijken, zoals we nog altijd doen met onze projecties over de economie, het overheidsbudget, pensioen, zorg, etc.
Want één ding is zeker. We leven straks anders dan tien jaar of langer geleden. Het is dan toch te begrijpen dat onze economische en financiële rekenmodellen en de daarop gebaseerde prognoses er waarschijnlijk ver naast zullen zitten ?
Duidelijk is, dat veel mensen schulden aan het aflossen zijn. Daarvoor hun spaargeld of inkomen aanspreken. Daarom lukt het maar niet om de consumptie aan te jagen. En de investeringen (die mede daarvan afhangen) te stimuleren, of de banken te bewegen meer krediet te gaan verlenen.
Het is in elk geval een banktechnische absurditeit dat de ECB banken goedkoop geld geeft èn ze wil verplichten die lage rente aan hun klanten door te geven. Banken zouden met die marktbenadering verlies gaan draaien. Want ze kunnen dan geen risicopremie vragen. Dat gebeurde tot nu toe meestal in de vorm van een renteopslag, een hogere prijs. Juist nu bestaat er meer kredietrisico dan anders. Dat geldt dubbel voor starters. Want meestal komt maar zo'n 10% van de nieuwe producten of beginnende ondernemers van de grond.
Van belang is daarom, vooral in deze tijd, dat we onze inzichten en verwachtingen toetsen. Durven experimenteren, kijken wat de gewenste resultaten geeft en wat niet. Juist nu niet meer werken vanuit dogma's en andere onbewezen stellingen. Vooral de neoliberale dogma's falen opzichtig, al lange tijd. We zien dat toch eigenlijk wel, als we zonder vooroordelen durven kijken. Lage rente jaagt de economie niet aan, brengt de kredietverlening maar niet op gang. Ook lage lonen scheppen niet zomaar nieuwe werkgelegenheid. Waarom veranderen we dan nog steeds niet van koers ?
Verlaging van belastingen (VB, IB, BTW) is waarschijnlijk het beste middel om de consumptie aan te jagen en de investeringen te bevorderen. Dan is nodig, dat we de starre 3% norm wat soepeler toepassen. Het alternatief, de overheid nu eens echt laten bezuinigen, zou de crisis juist verdiepen. In de overheidsuitgaven mag niet worden gesneden, integendeel. Er moeten binnen het (misschien zelfs nog wat verhoogd) budget andere prioriteiten worden gesteld. Met de focus nu op flinke investeringen in economisch herstel en banengroei. Juist bij de overheid, in sectoren als defensie, onderwijs, en zorg. Het vraagt verbeeldingskracht en durf om dat te doen. Kwaliteiten die van onze topbestuurders toch juist verwacht mogen worden. We gaan het zien.
Het zijn interessante tijden voor een econoom. Maar aan de kant blijven staan en toekijken hoe veel mensen het onnodig (financieel) zwaar hebben is nog altijd heel moeilijk voor me. Het gaat me ook boven de pet hoe anderen dat wel lijken te kunnen. Met argumenten als "je kunt het toch niet veranderen" of andere dooddoeners.
EU-bestuurders: laat ons zien dat het wel anders kan en doe dat dan ook alsjeblieft. Ga er voor, voluit. Laat dit pleidooi niet vergeefs zijn, om hemelswil. Voor onze eigen toekomst. Waarom genoegen nemen met minder dan kan ?
*) Meer informatie over deze mythologische figuur op http://en.wikipedia.org/wiki/Procrustes of http://nl.wikipedia.org/wiki/Procrustes
