Herstel ?

Rutte c.s. willen onze kwakkelende economie omframen naar herstel. Ze menen lichtpuntjes te zien in de nieuwste CBS-cijfers (Persbericht 14-02-2014).

We zouden nu op de weg omhoog zijn. In het vierde kwartaal van vorig jaar (2013-IV) groeide onze economie met 0,7% vergeleken met 0,2% het kwartaal ervoor (2013-III). Het is maar waar je naar kijkt. Ook zijn deze cijfers nog erg mager. De vraag is of ze hard genoeg (statistisch wel van betekenis) zijn.

Het CBS zegt er zelf bij, dat het herstel vooral uit investeringen kwam. In auto's, onroerend goed, machines. Maar lang niet alle sectoren groeiden. De export trok heel licht aan. De werkloosheid neemt nog altijd sterk toe. De consument houdt de hand onveranderd op de knip. Nee, we zijn er nog lang niet.

Dagblad Trouw plaatste daarom, terecht, een kritisch artikel van economieredacteur Esther Bijlo:

http://www.trouw.nl/tr/nl/4504/Economie/article/detail/3597115/2014/02/14/Hogere-economische-groei-nog-geen-reden-voor-gejuich.dhtml. Herstel is (als dat er is, of komt) zeker niet te danken aan effectief beleid van deze regering. Want laten we eens zien wat dit kabinet presteert.

Het lijkt te werken volgens de regel "Eerst doen, dan denken, alleen in uiterste noodzaak aanpassen". Op belangrijke dossiers stoomt men door. Als er al concessies worden gedaan, moeten andere bezuinigingen worden verzonnen.

Minister Kamp ziet (te begrijpen, als VVDer) zijn taak erg beperkt. Hij heeft ook een roze bril op:

'Duurzame economische groei en een versterking van de Nederlandse economie. Daar zet ik me de komende jaren voor in. Bedrijven zorgen voor banen en inkomsten en bieden mensen perspectief. Daarom geven we ondernemers de ruimte om te doen waar ze goed in zijn: ondernemen, vernieuwen en verduurzamen.'

"Bedrijven zorgen voor banen (..) en bieden mensen perspectief", hoezo ? Tot nu toe vallen er vooral ontslagen en wordt telkens weer op lonen, zorg, sociale voorzieningen en pensioenen gekort. "De ruimte geven om te vernieuwen en te verduurzamen" ? Ja, in het een ander iets willen laten doen, daar is dit kabinet (vooral de VVD) goed in. Volgens Kamp zet het herstel nu wel door. De consument begint te zien, dat we het ergste gehad hebben met de werkloosheid. En de ingestorte huizenmarkt en het grote koopkrachtverlies voor velen dan ?

In Groningen heeft minister Kamp bakzeil moeten halen. Maar wat stelt het voor ? Vorig jaar werd nog altijd € 800 mln meer aan aardgas verkocht. En voor de accijnsverhoging (veel mensen tanken nu over de grens) wordt nu gestudeerd op de vraag hoe erg het is. Men denkt nog niet in oplossingen. Ergens "richting zomer" zou duidelijk moeten zijn hoeveel accijnsopbrengst misgelopen werd. Ja, de 3% norm moet natuurlijk overeind blijven.

Schrijnende gevallen van wanbeleid (bestuurlijk broddelwerk) te veel. Ook voor mij vlakbij.

Het detentiecentrum in Zeist noemde ik al. Daar zijn vluchtelingen, mensen als u en ik, als gevaarlijke misdadigers opgesloten. Geïsoleerd als pestlijders.

In de zorg en psychiatrie wordt met hulpbehoevenden geschoven alsof het pakketjes zijn. Bij Zon en Schild in Amersfoort worden mensen die eigenlijk niet voor zichzelf kunnen zorgen voor een tweede keer verplaatst. Ze moesten al uit de eigen woningen op het terrein. Nu zouden ze (door nieuwe bezuinigingen op het budget) zelfstandig moeten gaan wonen, ergens in Amersfoort. Hoe en waar heeft men alleen nog even niet bedacht.

Mijn conclusie is, dat dit kabinet te weinig doet om onze economie duurzaam en groener te maken. Deze regering is ook niet zichtbaar op weg naar een zorgzame samenleving. Ze geeft niet het goede voorbeeld. Levert weinig en overvraagt ons. Daar blijft het wringen. Nee, geef mij maar een nieuw kabinet met andere (betere) plannen.

Schaarste

Schaarste is een kernbegrip in het vak economie. Want het gaat over de spanning tussen behoeften (onbeperkt) en middelen (beperkt).

De vraag is, of dat schema helemaal juist is. Vooral als je de Bijbel of een ander spiritueel boek erbij pakt. Want centrale thema's zijn daarin geloof (dat bergen verzet), hoop (die doet leven) en liefde (die alles glans en waarde geeft). Daarom zijn geloof, hoop, en liefde voor mij de drie kernwaarden. Daaruit kun je elke keer weer kracht putten. Mij spreekt in dit verband vooral 1Kor13 aan (over de liefde). Het meest de volgende passage (vrij vertaald):

"De liefde doet geen kwaad, maar wordt blij van echte [zuivere, trouw aan zichzelf gebleven] mensen en dingen. Zij geeft het nooit op, blijft geloven en hopen."

Terug naar het onderwerp van vandaag. Schaarste is te overwinnen door òf de behoeften te verminderen, òf de middelen te vergroten, òf alletwee tegelijk te doen.

We lijken zo langzamerhand op het punt gekomen dat we vooral aan de knop van de behoeften moeten gaan draaien. De meeste (!) middelen zijn veel te beperkt beschikbaar om de groeiende wereldbevolking te kunnen blijven geven wat nodig is. Maar eigenlijk alleen als we teveel verbruiken, roofbouw plegen op onszelf, op andere mensen, en op deze wereld. Want er zijn genoeg andere mogelijkheden.

Over schaarste verscheen vorig jaar een boekje *] dat inzicht geeft in de mechanismen die onze "tekorten" in stand houden. De meeste mensen zien alleen maar hun eigen "tekorten". Ze hebben een beperkte blik, een tunnelvisie. Naar de mening van de auteurs zou schaarste daarom bestreden moeten worden met voorwaardelijke hulp. Hulp gebonden aan duidelijke voorwaarden. Aan een programma dat gedrag moet veranderen.

Bijvoorbeeld een werkloze zou in hun ogen alleen een uitkering moeten krijgen als ze zich zó gedragen dat ze een goede kans maken aangenomen te worden. D.w.z. beschaafd spreken, passend gedrag vertonen, goed gekleed zijn, de juiste diploma's hebben, etc. Daar zit wel een kern van waarheid in, maar niet alles is daarmee gezegd.

Dit soort bevoogdende recepten (onze regering kan er ook wat van) gaat mij veel te ver. Gedrag is maar moeilijk te veranderen. Je moet genoeg geld hebben om in nette kleren te kunnen gaan solliciteren etc. Als onderbouwing van mijn opvatting nog het volgende.

(1) Kennis (inzicht) leidt lang niet altijd tot verandering van gedrag. Helaas valt men meestal weer snel terug in een oud patroon. Gedragsverandering is dus alleen te bereiken met de nodige training en discipline. Het laatste vooral door focussen. Als je je eigen doelen telkens weer bewust voor ogen houdt is veel te bereiken. Maar heus niet alles.

(2) Ieder mens heeft, waar ook geboren, in aanleg dezelfde talenten (voornaamste mogelijkheden). Vooral de samenwerking tussen verstand en gevoel en de creativiteit kunnen later gaan haperen, wegzakken, of juist verder worden ontwikkeld. Dat is lang niet altijd vrije keuze. Maar er is wel meer grip op te krijgen in een eigen bewustwordingsproces.

(3) Schaarste is dus (naar mijn mening) heel goed te bestrijden: Door iedereen zoveel mogelijk gelijke kansen te geven. Kansen krijg je niet meer "vanzelf" met een hoge intelligentie, de juiste diploma's, en goede sociale vaardigheden. Afkomst en netwerk gaan steeds meer een bepalende rol spelen. Dat is een vorm van inteelt, vernietiging van menselijk kapitaal. Voor mij de voornaamste faktor die nu tot armoede leidt en mensen arm houdt.

*] S. Mullainathan (Harvard-econoom), E. Shafir (Princeton-psycholoog), "Schaarste", "Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen" (Maven, 2013).

Verhelderend voor wie weinig weet van verslavingen. Misschien ook wel een geval van tunnelvisie. Want een bepaald recept is nooit op alles en iedereen toepasbaar. In de economische theorie wordt daarom vaak de "ceteris paribus" clausule gebruikt. Maar de omstandigheden blijven meestal niet lang gelijk en komen zelden precies zo terug.

Regels

Regels zijn er om te helpen. Ze mogen goede dingen niet blokkeren. Kort gezegd is dat de voornaamste opgaaf voor toezichthouders en wetgevers.

In dat verband zijn er schrijnende voorbeelden van hoe het niet zou moeten. Het opsluiten van asielzoekers in zwaar beveiligde centra. De Europese 3% norm. De dekkingsregels voor de pensioenen. Verzwaarde eisen aan de buffers bij banken en andere financiële instellingen. Ga zo maar door.

Afgelopen zondag was er bij Kamp Zeist een wake. De honderdste al. Daarin werd gedemonstreerd tegen de onmenselijke behandeling van asielzoekers. Mensen die niets hebben misdaan. Alleen maar vluchtten voor geweld in eigen land of gewoon een beter leven wilden. Met meer kansen op goede scholing en een betere baan voor zichzelf en hun kinderen. Daar is niets mis mee. Tot voor kort hebben wij daarvan geprofiteerd. Vlamingen en Hugenoten namen hun geld, kennis en ambachtelijke ervaring mee. Dat bracht ons de Gouden Eeuw. Joden hebben net zo goed hun bijdrage geleverd in de handel en het bankwezen. Italianen, Polen, Spanjaarden waren ook welkom. Roemenen en Bulgaren ook, al kijken grote groepen daar nu met gemengde gevoelens naar. Het ergste is, dat Europa gesloten blijft voor (bijna) elke niet-Europeaan. Een onmenselijke regel.

De Europese 3% norm en de verzwaarde eisen aan financiële buffers zijn ook voorbeelden van hoe het niet moet en mag. Die regels verstikken goede initiatieven. Er wordt door onze regering nog altijd alleen beleid gevormd om maar binnen de 3% norm te blijven. Ruimte voor nieuw beleid, vooral voor stimuleringsplannen voor de economie, is er zo niet.

De dekkingsregels maken dat fors op onze pensioenen (voor jong en oud) is en wordt gekort. Het nieuwe pensioenstelsel zit slecht in elkaar en is helemaal niet toekomstvast. Langer doorwerken, in wat voor baan ? Zijn die er straks nog wel voor ouderen, en zijn ze dan nog uitdagend genoeg en tenminste redelijk betaald ?

De verzwaarde eisen aan de buffers betekenen alleen maar dat de kredietverlening minimaal blijft. Verdere renteverlaging door de ECB (naar nul of negatief) heeft daarop geen enkel effect. De pogingen van ECB om door renteverlaging onze economie te stimuleren zijn daarom een lachertje. Kletskoek. Vreemd dat ook maar iemand nog gelooft dat renteverlaging, op dit extreem lage niveau al, nog zou zou werken.

Duidelijk is voor mij (en gelukkig niet alleen voor mij) dat het anders kan en moet. Europa zou meer ruimte moeten geven voor diversiteit. Verschillen zijn mooi en goed. Zo kan elke regio weer aanjager worden van onze economie. Daarbij mogen de schadelijke gevolgen (bodemuitputting, vervuiling, stank, lawaai, aardbevingen, verzakkingen etc.) niet verwaarloosd blijven omdat ze niet in de boekhouding verschijnen.

Vooral dat werken met onvolledige en beperkte cijfers zou anders moeten. Het gaat om mensen. Om het behoud van een leefbare (veilige en voedende) wereld. Voor ons en voor onze kinderen.

De massamedia (tv en kranten) schieten hierin ernstig tekort. Aan de honderdste wake in Zeist werd nauwelijks aandacht geschonken. Domme en beperkende regels worden blind geaccepteerd. Doordat eigen researchmogelijkheden vrijwel zijn wegbezuinigd worden persberichten maar gewoon overgeschreven. Dat voegt niets toe. Nieuwsgaring zou geen pure reproductie van aangeleverde teksten of filmpjes moeten zijn. Tegenstemmen worden ernstig gemist.