Over de vraag hoe we het beste uit deze crisis komen, waaieren de meningen breed uit. De ECB wil van bankkredieten op de effectenmarkt verhandelbare pakketjes, asset backed securities, gaan maken om daarmee de banken meer kredietruimte te geven. De centrale bank hoopt, nu de rente niet nog lager kan, zo alsnog de investeringen aan te jagen. Het kabinet probeert ons over te halen gas te geven, terwijl het zelf hard op de rem trapt. Het roept banken op weer krediet te gaan verstrekken, maar verplicht ze ook om meer eigen vermogen aan te houden. Ze smeekt ons om eindelijk weer meer geld uit te gaan geven, ondertussen wordt ons inkomen nog weer wat wegbelast. Verder wacht het af tot de economie zich door externe oorzaken herstelt. Een Europese "New Deal" komt niet echt van de grond. Want voorstanders van neoliberale politiek domineren nog. Die overschatten het effect van marktwerking en flexibilisering.
Het ergste is, dat we de neiging hebben ons in de eigen stelling(en) in te graven. Het gesprek niet aan willen gaan. Maar een loopgravenoorlog is niet te winnen. Maakt wel vreselijk veel slachtoffers, put beide partijen uit. Op het eind "wint" de partij met het grootste uithoudingsvermogen. Dat leerde de Eerste Wereldoorlog ons wel. Toch, hardnekkig blijven bezuinigen werkt herstel tegen. Keynes heeft in dit geval nog altijd gelijk. Ha-Joon Chang zegt op pag. 90 van "Economie" daarover:
"Het probleem is dat radicale bezuinigingen op overheidsuitgaven in een stagnerende (of zelfs krimpende) economie het herstel belemmeren. Dat hebben we al gezien tijdens de Grote Depressie. Als gevolg daarvan is er grote kans dat veel landen pas in de tweede helft van dit decennium weer op het niveau van 2007 komen."
Conclusie is, dat deze crisis aanhoudt omdat de EU (Duitsland en Nederland voorop) blijven hameren op een veel te strakke budgetregel (de 3% norm). Helaas kunnen we (als we dat zouden willen) onze bestuurders daarvoor niet te spreken of voor de rechter krijgen. Laat staan de aangerichte schade verhalen. Want die schade was -daar mogen we van uitgaan- ongewild.
Vechten (in welke vorm dan ook) roept weerstand op en werkt ook tegen jezelf. Iemand die iets niet ziet (gelooft) willen bewegen de sprong te wagen is een hopeloze missie. De enige (?) goede optie, een open gesprek tussen gelijken, wordt ontweken. Hoe komen we uit die impasse ?
Als iets niet werkt is het goed even de tijd te nemen. Om naar jezelf te kijken, en je af te vragen of je misschien iets verkeerd doet, dan wel over het hoofd hebt gezien. Laten we eerst kijken of de analyse volledig is. Dan de opties nog eens langs lopen.
De analyse is op een belangrijk punt inderdaad nog niet volledig. Want we dreigen te vergeten dat deze crisis met het falen van asset backed securities (in dit geval gebundelde woninghypotheken) in de USA begon. Banken daar en in Europa stonden op omvallen en zijn met staatssteun overeind gehouden. Vroeger zou een zwakke bank door een (groep) sterkere overgenomen zijn. Maar na alle bankconcentraties is dat binnen de grenzen van een land moeilijk op te lossen. Onder meer uit minstens één mislukte fusiepoging van de ABN Amro Bank blijkt dat het nationaal chauvinisme nog parten kan spelen. Suggesties voor maatregelen om de bedrijfstak robuuster te maken, zijn:
* Splitsen van banken in een systeembank (zakelijke kredieten, geldmarkt, deposito's, sparen, betalen, consumptief krediet, woninghypotheken, verzekeren) en een apart gefinancierde onderneming met de vaak risicovoller andere activiteiten
* Verbod/beperking op uitzettingen met hoog risico (zoals bij de pensioenfondsen geldt)
* Heffing op zuiver speculatieve transacties (niet gericht op het afdekken van zakelijke risico's)
* (Of strenger) Verbod van speculatie en open posities (bij voorbeeld aankoop/verkoop van opties en futures in dollars alleen toestaan tot het bedrag van de eigen vorderingen of schulden in dollars)
* Vertraging inbouwen in de afwikkeling van effectentransacties als de koers over een bepaalde bandbreedte heen gaat (bijvoorbeeld 10% onder of boven de koers bij beursopening komt)
Nodig is ook, dat het salaris- en bonusbeleid van de topmanagers gematigder wordt. Het is een drogreden dat alleen met "marktconforme" (waar kijken we dan naar ?) beloningen goede mensen binnen gehaald en gehouden kunnen worden.
Een belangrijk punt is tenslotte, dat er geen gezonde machtsverhoudingen zijn. Het kabinet en de Tweede Kamer staan nog te ver weg van de kiezers en hun problemen. De burger wordt niet genoeg gehoord (gerespecteerd), wat met de moderne media wel zou kunnen. Daarom is het vertrouwen in de politiek sterk afgenomen. Net als het vertrouwen in de banken en de hele financiële sector. Ook het vertrouwen van de mensen in elkaar is in veel gevallen ver weg gezakt. We zijn van elkaar vervreemd. We houden mensen die maar een beetje anders lijken meestal al graag op grote afstand. Daar ligt een kernprobleem.
Dan nu de slotvraag. Wat zijn de opties als we maar niet in gesprek willen of kunnen komen ?
Voor mij is duidelijk dat het geen zin heeft te vechten, pogingen te doen je gelijk te halen, te "winnen".
Wel om door alles heen je best te blijven doen om elkaar weer echt te gaan zien, waarderen. Niet meer tegenover elkaar, maar naast elkaar te staan. Te helpen waar het kan en mag, te delen. De eigen inzichten en levenshouding te toetsen aan anderen als spiegel.
Als iemand dat niet toe wil of durft te laten, om wat voor reden dan ook, blijft er weinig over dan de eigen goede bedoelingen te blijven laten zien, maar wel een stapje terug te doen. Die mens daarmee de nodige ruimte te geven om eigen keuzes te maken. Want je mag (behalve als het leven van jezelf of anderen ernstig in gevaar wordt gebracht) niemand die basisvrijheid ontnemen. Om te doen wat voor hem of haar de beste weg lijkt, of werkelijk is, goed voelt.
Voor mij is daarom één regel uit de Declaration of Independence van de USA iets om in te lijsten:
"We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal & independent".
Voor alle duidelijkheid: het gaat bij "men" over mensen. Mannen en vrouwen, van welk ras, welke kleur, welk geloof, of welke overtuiging ook. Terug naar de basis van ons geluk. Het gaat erom de kwaliteiten die er zijn (bij iedereen) zoveel mogelijk te benutten. Ideeën en initiatieven een maximale kans te geven. Dat is trouwens wat anders dan liberalisme zoals het nu door (te) veel mensen ingevuld wordt. Ook daar zijn we afgedreven van de kern.
Corrigeer me maar als en waar ik het fout zie. Een open uitwisseling van gedachten is meestal erg verhelderend voor minstens één van de gesprekspartners.
