Ontknoping ?

In de thriller Griekenland - EU nadert nu misschien de ontknoping. Misschien, want volgens Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem "staat de deur nog altijd open voor verdere onderhandelingen".

Dat laatste is maar een halve waarheid. Want het blijft slikken of stikken voor wat betreft de soorten noodzakelijk geachte "hervormingen" die Griekenland op termijn een sluitende begroting zouden moeten opleveren (alsof dat alles is). Tegelijk wordt gezwaaid met een doemscenario voor Griekenland als men daar het nu voorliggend "reddingsplan" alsnog zou afwijzen.

Er wordt denigrerend gedaan over het referendum dat premier Tsipras op 5 juli heeft geagendeerd. Maar wat is er mis met wat echte democratie ? Een (nog altijd soeverein) volk over de eigen toekomst te laten beslissen ? Vooral nu de EU door wil varen op een verkeerde koers. De technocraten aan het roer lijken vooral hun gelijk te willen halen.  Zij hebben ons na de crash van 2008 nog weinig groei en stabiliteit gebracht. En het begin van economisch herstel dat er dan is, kwam echt niet dankzij, eerder ondanks, de met harde hand doorgedrukte "hervormingen".
Tekenend is, dat de trojka op hoofdlijnen koppig vasthoudt aan de eigen analyse. Ook dat de ECB nu de steun bevriest op het niveau van vrijdag (om maximale druk op de Griekse besluitvorming te houden ?). Volgens een bericht in de financiële pers is er eerder een overbruggingskrediet aangeboden tot eind dit jaar. Dat zou een verstandiger besluit geweest zijn. Zo'n toezegging helpt om paniekreacties op de financiële markten te voorkomen en (als ze toch komen) in te dammen. Nu geeft men een verkeerd signaal af.

Het Europese financieel en monetair beleid schrijft ons allemaal een paar standaardrecepten voor. Strakkere begrotingsdiscipline, langer doorwerken (als dat zou kunnen), minder pensioen. "Genezende" drankjes met helaas vaak ernstige bijwerkingen. Vooral voor mensen die toch al (na alle bezuinigingen) een zwaar leven hebben. Bijvoorbeeld omdat ze grote posten (zoals huishuur, energie, of zorgkosten) niet meer kunnen betalen. Dan wel door andere oorzaken naar de rand van een menswaardig bestaan gedrongen worden en vaak al zijn. Zorg daarover wordt te gemakkelijk, bijvoorbeeld als (verderfelijk of achterhaald ?) "socialisme", weggezet. De waarschuwing van Piketty over het gevaar van de groeiende kloof tussen arm en rijk is al weer vergeten.

Volgens het IMF moet Griekenland de belastingen (op topinkomens) nu niet verhogen, want dat zou averechts werken op de exportpositie. Bullshit. Verder zouden de pensioenen nog meer omlaag moeten, terwijl ze bij de zwaarst getroffenen al gehalveerd zijn. Het IMF dramt hierop door, omdat een flink deel van de Griekse begroting op gaat aan pensioenbetalingen. Dus (!) zou vooral daar bezuinigd moeten worden.
Dit soort argumentatie lijkt goed doortimmerd, maar rammelt oorverdovend. Men zou eens kunnen lezen wat Varoufakis schreef over de grondbeginselen van de economie ("De Economie volgens Yanis Varoufakis"). Met name over het verschil tussen belevingswaarde en financiële waarde. Als men dat boekje te simpel of mogelijk te socialistisch getint vindt, is misschien het eerder hier aanbevolen boek van Ha-Joon Chang ("Economie, de gebruiksaanwijzing") wel een eye-opener.
Waar het om draait is, dat Europees beleid teveel in zwart-wit sjablonen wordt ontwikkeld. Want het is grote onzin dat Griekenland aan de rand van de afgrond staat als het de betalingsverplichtingen per 1 juli niet nakomt (niet kan nakomen). Ook zou iedereen toch kunnen beseffen dat nog meer flexibiliteit op de arbeidsmarkt (of een andere favoriet, lagere lonen) lang niet zo heilzaam werkt voor alles en iedereen. Want generalisaties gaan bijna nooit altijd en overal op. Alleen deze wel.

De Griekenland-case is een belangrijke toets of het Europa zoals het nu is opgetuigd nog wel toekomst heeft. Dat heeft de EU (al dan niet gesouffleerd door IMF, ECB, en Eurogroep) alleen als het democratisch proces in deze instituties genoeg ruimte krijgt en men anders gaat besturen. Als men daar veel meer luistert naar het gezond (empathisch) verstand dan nu doorklinkt in een veel te strakke opstelling en overdadige regelgeving.
Het is goed dat Frans Timmermans als Eurocommissaris werd binnen gehaald om dat wat om te buigen. Het maakt duidelijk dat in de EU-top ook het besef leeft dat het echt wel beter kan. Laten we daar dan eens voluit, met al onze talenten en energie, aan gaan werken. Minder is niet genoeg.

Grexit ?

We leven in interessante tijden. Vooral het financieel-politiek nieuws wordt deze maand erg boeiend. Een thriller. Zo binnen zo buiten ? Juni is in ons land de maand van het spannende boek.

De EU voert (op ramkoers (?) met de Griekse regering)  een al verloren achterhoedegevecht. Want het is een illusie dat "slikken of stikken" nog zal werken. En als Griekenland werkelijk gedwongen wordt uit te treden is de kans groot dat er meer volgen. Groot Brittannië, Spanje, ... , Nederland ?

Het eerste effect van een eventuele Grexit zal veel mensen tegenvallen en hoogstens een wegebbende rimpeling over de beurzen jagen.
Een Griekse bankrun is volslagen onnodig. Van uitstraling naar banken elders hoeft welbeschouwd ook helemaal geen sprake te zijn. Die angstscenario's kunnen door de papierversnipperaar. Vertrouwen is (zoals bijna altijd in bankzaken geldt) ook hier en nu de sleutel. Laten we eens een zo objectief mogelijke economische analyse maken.

Bij een Grieks "faillissement" (lees betaalstop op staatsschulden) gebeurt er verder weinig of niets, zeker niets engs. Zo'n betaalstop levert tijdwinst voor de Griekse regering op en helpt dat land alleen maar weer gezond te worden. Als Griekenland noodgedwongen zou besluiten haar schulden ook maar voor een relatief klein deel af te stempelen, is er weer genoeg ruimte voor gewone betalingen. Zelfs voor nieuw stimuleringsbeleid. Dat zou heilzaam zijn voor dat land en Europa. Alleen niet voor het hele EU-bestuur en de trojka.

Wat er nu van buiten gezien tussen EU-top en Griekse regering gebeurt lijkt geen grotemensenwerk meer, maar kinderachtig machtsspel. Kijken wie het eerst toegeeft, met de ogen knippert ?

Een land kan niet failliet gaan zoals een bedrijf of een persoon. Dat zou ook te gek zijn. Want zo'n verklaring (die beeldvorming) berust op heel eenzijdig boekhouden en financieel denken. Landen voeren een veel te beknopte boekhouding. Van een koopman uit de 16e eeuw. We hadden toen niets beters. Nu wel, maar we sluiten onze ogen voor een groot stuk van de werkelijkheid. Ga maar na.
Een land kijkt vooral naar de inkomsten en uitgaven. Begroot en werkelijk. Dat zegt niet veel en in elk geval niet genoeg om een land daarmee te kunnen besturen.
Een land is veel rijker. Maar een balans van bezittingen en schulden wordt niet opgemaakt. Dat kan ook niet zo gemakkelijk. Want vooral de bezittingen zijn moeilijk juist en volledig in beeld te krijgen, laat staan goed te waarderen (in geld uit te drukken). Dat gebeurt dan ook maar niet. Op de kapitaalrekening staan de schulden en maar een klein deel van de bezittingen. De tegoeden, vorderingen en andere eigendommen die de Rijksoverheid heeft. Niet die van land en bevolking. Voor een groot deel, maar lang niet alles, is dat trouwens privaat bezit.
Een land bezit veel meer dan we vaak ook maar beseffen. Grondstoffen, hulpbronnen, grond, gebouwen, havens, handelswaar, menselijk vermogen (niet alleen dat wat we met een heel beperkt financieel begrip "kapitaal" noemen). Het is dan ook onzin op grond van een zwaar gebrekkige boekhouding maar te gaan roepen dat een "land" (beter gezegd de Rijksoverheid of de Staat) failliet dreigt te gaan.
Trouwens wat dan nog ? Komen de andere landen dan hun vorderingen innen door een stukje land, een haven, bedrijven, of wat dan ook in bezit te nemen ? Nee, naruurlijk niet. Zo werkt het niet.

We hopen dus maar (en verwachten eigenlijk ook wel) dat men bij de onderhandelingen met Griekenland het hoofd koel houdt. Dat deze topmensen verstand boven het eventueel gekwetste gevoel of zelfbeeld kunnen zetten. Want een dictaat met door de gewraakte trojka opgelegde "hervormingen" zal averechts werken. Het EU-bestuur past, om te overleven, toch zelf wat flexibiliteit. Laat men daar eens goed in de spiegel kijken. Hoe overtuigd men van het eigen gelijk daar ook blijft, waar is de EU-top nu echt mee bezig ? Gaat het om de misschien nog te dikke ikken van deze of gene bestuurder, om de "harde" cijfers, of om ons als europeanen zoveel mogelijk allemaal een betere toekomst te geven ?