Politiek

De politiek, maar vooral de politici, zit/zitten in het verdomhoekje. Terecht of niet ?

Politiek zou geen spelletje moeten zijn. Zeker geen gevecht om de macht of een uitgelezen kans om eigen hobby's uit te leven. De politiek zou in dienst moeten staan van de burger, de maatschappij. Zo is het niet. Misschien nog nooit geweest ook.

Duidelijk is, dat het publiek (daarom) bijna overal in Europa zwaar teleurgesteld is in de politiek. Ons land vormt daarop geen uitzondering. Dat heeft misschien het meest te maken met de onnodig zware ingrepen (overmatige fixatie op de 3% budgetnorm en andere Europese regels waarover onze stem nooit gehoord werd), met gezwalk ook. Met het varen van een onduidelijke en ongezonde koers. Met verkiezingsbeloftes die te gemakkelijk ingeruild worden voor wat anders.

Wat het laatste betreft, het is een dooddoener dat in de politiek nu eenmaal compromissen nodig zijn. Dat is een waarheid als een koe, maar zou niet moeten betekenen dat links rechts wordt (en omgekeerd). Ontrouw aan de eigen uitgangspunten (beloftes) vertaalt zich snel in verlies aan geloofwaardigheid. Vooral wanneer de politiek (schijnbaar ?) door (veel ?) politici gezien wordt als een leuk spelletje, of als een opstapje naar een mooie baan ergens anders.

Hans Goslinga (gelauwerd politiek columnist van Dagblad Trouw) vindt dat het CDA tussen aambeeld en hamer zit [http://www.trouw.nl/tr/nl/6869/Hans-Goslinga/article/detail/3688365/2014/07/13/Het-CDA-zit-tussen-hamer-en-aambeeld.dhtml]. Veel reacties van lezers komen er op neer dat naar hun mening christelijke politiek ook niet meer van deze tijd is. Dat laatste blijft voor mij maar de vraag. Een religieuze/spirituele rode draad zou erg wenselijk zijn. Er is in elk geval duidelijk behoefte aan een verbindende middenpartij die weer eigen keuzes maakt. Een partij die weer het juiste midden weet te vinden. Die niet doorslaat naar neoliberalisme of staatssocialisme. Een partij die niet alleen mooie woorden in een verkiezingsprogramma zet, maar er ook voor ieder zichtbaar naar leeft. Dat is de uitdaging waar elke partij voor staat, niet alleen het CDA.

Politiek, doe eens wat je zegt en maak dan wel de juiste keuzes. Keuzes die ons echt verder helpen. Onze leefwereld beschermen en bewaren. Welzijn boven korte termijn welvaart zetten.

Jammer dat D'66, SGP en CU zich hebben laten verleiden om het kabinet steun te geven in ruil voor wat budgetkruimels die gepresenteerd werden als grote politieke "successen". "Successen", net als de doorgedrukte wetjes die nog onvoldoende doordacht zijn en niet met genoeg budget gesteund worden.

Goed onderwijs is van groot belang, maar het beschikbaar gestelde geld wordt, zo blijkt nu, door de onderwijssector anders gebruikt. Het geld komt niet direct ten goede aan beter onderwijs, zoals de bedoeling was. Wie ziet daarop toe en voorkomt dat ?

Het was (volgens veel economen) nuttiger geweest om nieuwe banen te scheppen voor de werklozen van nu. Op zijn minst had bestrijding van de hoge werkloosheid ook weer een belangrijk economisch doel behoren te zijn. Zeker naast zoiets abstracts als een gezond huishoudboekje of monetaire stabiliteit.

Vooral belangrijk is, dat we weer de mens en de echte wereld achter de cijfers gaan zien. Macro-economen en politici zijn daar blijkbaar nog niet zo goed in. Politici, zet daar je schouders eens onder.

Neuromarketing

Over de hele wereld is neuromarketing een hype. Ook in ons land. Bijvoorbeeld de Erasmus Universiteit heeft een heus "Erasmus Center for Neuroeconomics". Onder meer ABN Amro doet (zoals zoveel grote concerns) aan neuromarketing en heeft daar specialisten voor aangetrokken. "Marketing" is dan trouwens voor mij niet helemaal het juiste woord, want het gaat over manipulatie, verkopen oude stijl. Maar ja, motivation research en reclame (motievenonderzoek en beïnvloeding) zijn natuurlijk van alle tijden.

De vraag is, of neuromarketing niet op drijfzand gebouwd wordt. Menselijk gedrag zal doorgaans veel complexer zijn dan het simpele model prikkel - reactie (als in de theorie van Pavlov). De mens is geen dier of robot: druk op een bepaalde knop en er volgt een perfect voorspelbare reactie. Menselijk gedrag kent meestal grote variatie. Wij reageren niet allemaal gelijk of levenslang op dezelfde manier. Een gezond brein (mens) leert en verandert.

Individuele aanleg en ervaring (voorkeuren) maken sommige uitkomsten alleen waarschijnlijker dan andere. Ook spelen de vaak grote verschillen in budgetruimte (koopkracht) een rol. Tenslotte kunnen (zelfs sterke) prikkels worden onderdrukt.

Een psychiater en een Harvard-psycholoog *] zijn daarom veel voorzichtiger over het nut van neurowetenschap. Want zijn we geen verbanden aan het construeren die er niet werkelijk zijn ? Wat stelt de gemiddelde respons eigenlijk voor ?

Statistiek (een hulpwetenschap) levert nooit afdoende bewijs, maakt hooguit een bepaalde conclusie aannemelijk. Gezond verstand wordt daardoor niet overbodig.

Twee voorbeelden van statistische dwalingen. Eén uit een vroeger populair boekje over statistiek en één uit een al bijna even oud en misschien nu vergeten standaardwerk.

(1) Levensverwachting en ouderdomspensioen

Dit voorbeeld geeft D. Huff ["Gebruik en misbruik van de statistiek" (1961), pag. 184].

"Bij de beraadslagingen over de wetgeving betreffende de sociale verzekeringen [zoals de AOW in ons land] dook in Amerika in verschillende vormen een betoog op dat alleen bij oppervlakkige beschouwing indruk kan maken. De redenering luidt ongeveer als volgt: aangezien de verwachte gemiddelde levensduur [toen] slechts drieënzestig jaar is [was in de USA], is het verlakkerij en bedrog een systeem van sociale zekerheid op te bouwen met een pensioen van vijfenzestig, omdat praktisch iedereen daarvóór doodgaat.

U kunt dit weerleggen door in uw kennissenkring rond te kijken. De grondfout is echter dat het cijfer betrekking heeft op de levensverwachting bij de geboorte en ongeveer de helft van de baby's kan verwachten langer dan drieënzestig jaar te leven. (..) Een nog recenter schatting corrigeert het tot vijfenzestig plus. Misschien dat men daaruit een nieuwe en even dwaze redenering zal gaan smeden, dat praktisch iedereen nu vijfenzestig jaar oud zal worden."

Zoals de pensioendiscussie laat zien vallen we nog altijd massaal voor deze fout.

(2) Radiobezit en geestelijk gestoorden

Dit voorbeeld geeft G.U. Yule en M.G. Kendall ["An Introduction to the Theory of Statistics" (1965), pag. 315-317]. Met cijfers (tijdreeksen) over huishoudens die een radio bezaten en het promillage geestelijk gestoorden in England en Wales. De tijdreeksen toonden een statistisch significant verband. Met een correlatiecoëfficiënt van 0.998. Toeval lijkt hierdoor uitgesloten. Bij enig nadenken zal duidelijk zijn dat zo'n verband onzin is. Er is hoogstens een gemeenschappelijke factor (grotere welvaart, maar ook grotere werkdruk ?). Zeker geen verband van oorzaak en gevolg.

Een belangrijke toets is altijd of het model in de praktijk werkt. Immers, the proof of the pudding is in the eating. En elk model zal vroeg of laat falen omdat de omstandigheden te veel veranderd zijn.

*] Sally Satel & Scott O. Lilienfeld, "Gehersenspoeld". Over de verleiding alles met neurowetenschap te verklaren. Scriptum psychologie (2013).

Piketty en delen

In mijn opleiding werd me geleerd (nog meer) kritisch te zijn. Te vragen of informatie die gelikt gepresenteerd wordt en door bijna iedereen voor waar aangenomen, wel klopt. Ook of die wel juist kan zijn: hoe kwam de "deskundige" aan zijn of haar informatie, werd die goed verwerkt, eerlijk gepresenteerd ? Daarom ben ik het eigenlijk nooit helemaal met iemand eens.

Twee pas verschenen publicaties zijn het zeker waard om te lezen. Het eerste het boek van Piketty, "Capital". Het tweede een boek van Wim de Ridder, "De ontdekking van de toekomst".

Piketty vertelt niet veel nieuws. Hij onderbouwt uitvoerig wat we eigenlijk wel wisten, maar niet altijd wilden weten. Dat de kloof tussen rijk en arm al eeuwen groeit in landen als Frankrijk, Groot-Brittannië, en de Verenigde Staten van (Noord) Amerika. Dat, als er niets verandert (in (verouderde ?) economentaal heet dat "ceteris paribus"), die kloof blijft groeien. Dat dan een kapitaalbelasting toch misschien een goed idee is.

De Ridder vertelt veel meer nieuws. Gezien het bovenstaande al te begrijpen, ben ik het niet met al zijn conclusies eens. Want lijnen uit het verleden kun je niet zomaar doortrekken en alles wat kan hoeft niet te gebeuren. Soms is het laatste ook maar goed. Zoals bij zonder genoeg kennis willen "verbeteren" van lijf, genen, of brein. Want we kunnen de gevolgen van menselijk ingrijpen op dat soort complexe systemen niet goed overzien. Schadelijke gevolgen blijken vaak pas op lange termijn. Belangrijke conclusie uit de "Ontdekking" is, dat we zeer waarschijnlijk toegroeien naar een echte participatiesamenleving. Er kan dan genoeg welvaart en werk zijn voor iedereen. Als we tenminste leren meer te delen. Want van delen wordt je niet armer, maar juist rijker.

Delen doen we nog maar mondjesmaat. We brengen misschien afgedragen kleding en schoenen naar de container voor hergebruik. We richten mogelijk onze woning in met meubels uit een kringloopwinkel. We geven aan collectes. Meer nog: ook een groot concern als BMW houdt al serieus rekening met forse groei van autodelen en nieuw georganiseerd openbaar vervoer. Een eigen auto lijkt over pakweg een jaar of tien niet zo gewoon meer te zijn als nu.

Als gezegd, lijnen uit het verleden zijn niet zo maar door te trekken. Daarom geloof ik niet in statistisch bewijs, planbureaus, of onheilsprofeten (Malthus, Marx, Ricardo, (...), de Club van Rome) die al vele malen de ondergang van de (vrije) wereld, of van het kapitalisme, of van de democratie, hebben voorspeld. En let wel, die begrippen vul ik anders in dan de VVD en PvdA nu doen. Zeker niet met neoliberale dogma's die hun houdbaarheidsdatum al ver hebben overschreden. Vooral die van schaarste, de zegen van vrije (?) marktwerking en de noodzaak van lage lonen.

We weten echt wel, dat alles wat we doen niet alleen gevolgen voor anderen heeft, maar ook op onszelf terugslaat. Wat je zonder winstoogmerk geeft, komt in veelvoud bij je terug. Beschadig je (bewust) een ander, de omgeving, of de wereld, dan beschadig je jezelf. Doet ook eventuele eigen kinderen daarmee tekort.

Het gaat niet vooral om meer eigen welvaart (hoe gemeten ?), een hoger inkomen, of een mooiere baan voor jezelf. Het gaat om meer welzijn voor iedereen. Minder dwang, meer echte keuzevrijheid. Een zwaarder diploma of een betere baan leveren dat maar zelden (misschien wel nooit) op. Pas als we dat goed beseffen komt een betere wereld dichterbij. We moeten meer leren delen wat we hebben.

Piketty heeft jammer genoeg wel gelijk, met zijn voorstel voor een kapitaalbelasting. Want maar weinig mensen hebben de neiging hun vermogen (kapitaal, ideeën, en/of talenten) vrijwillig te delen. Gelukkig kan de mens elke dag besluiten het anders te doen en leert hij/zij ook meestal wel. Daarom kunnen lijnen uit het verleden niet zomaar doorgetrokken worden. Daarom zal er vroeg of laat een nieuwe en betere wereld zijn. Voor iedereen. Die kant gaat het uit. Onstuitbaar.