In mijn opleiding werd me geleerd (nog meer) kritisch te zijn. Te vragen of informatie die gelikt gepresenteerd wordt en door bijna iedereen voor waar aangenomen, wel klopt. Ook of die wel juist kan zijn: hoe kwam de "deskundige" aan zijn of haar informatie, werd die goed verwerkt, eerlijk gepresenteerd ? Daarom ben ik het eigenlijk nooit helemaal met iemand eens.
Twee pas verschenen publicaties zijn het zeker waard om te lezen. Het eerste het boek van Piketty, "Capital". Het tweede een boek van Wim de Ridder, "De ontdekking van de toekomst".
Piketty vertelt niet veel nieuws. Hij onderbouwt uitvoerig wat we eigenlijk wel wisten, maar niet altijd wilden weten. Dat de kloof tussen rijk en arm al eeuwen groeit in landen als Frankrijk, Groot-Brittannië, en de Verenigde Staten van (Noord) Amerika. Dat, als er niets verandert (in (verouderde ?) economentaal heet dat "ceteris paribus"), die kloof blijft groeien. Dat dan een kapitaalbelasting toch misschien een goed idee is.
De Ridder vertelt veel meer nieuws. Gezien het bovenstaande al te begrijpen, ben ik het niet met al zijn conclusies eens. Want lijnen uit het verleden kun je niet zomaar doortrekken en alles wat kan hoeft niet te gebeuren. Soms is het laatste ook maar goed. Zoals bij zonder genoeg kennis willen "verbeteren" van lijf, genen, of brein. Want we kunnen de gevolgen van menselijk ingrijpen op dat soort complexe systemen niet goed overzien. Schadelijke gevolgen blijken vaak pas op lange termijn. Belangrijke conclusie uit de "Ontdekking" is, dat we zeer waarschijnlijk toegroeien naar een echte participatiesamenleving. Er kan dan genoeg welvaart en werk zijn voor iedereen. Als we tenminste leren meer te delen. Want van delen wordt je niet armer, maar juist rijker.
Delen doen we nog maar mondjesmaat. We brengen misschien afgedragen kleding en schoenen naar de container voor hergebruik. We richten mogelijk onze woning in met meubels uit een kringloopwinkel. We geven aan collectes. Meer nog: ook een groot concern als BMW houdt al serieus rekening met forse groei van autodelen en nieuw georganiseerd openbaar vervoer. Een eigen auto lijkt over pakweg een jaar of tien niet zo gewoon meer te zijn als nu.
Als gezegd, lijnen uit het verleden zijn niet zo maar door te trekken. Daarom geloof ik niet in statistisch bewijs, planbureaus, of onheilsprofeten (Malthus, Marx, Ricardo, (...), de Club van Rome) die al vele malen de ondergang van de (vrije) wereld, of van het kapitalisme, of van de democratie, hebben voorspeld. En let wel, die begrippen vul ik anders in dan de VVD en PvdA nu doen. Zeker niet met neoliberale dogma's die hun houdbaarheidsdatum al ver hebben overschreden. Vooral die van schaarste, de zegen van vrije (?) marktwerking en de noodzaak van lage lonen.
We weten echt wel, dat alles wat we doen niet alleen gevolgen voor anderen heeft, maar ook op onszelf terugslaat. Wat je zonder winstoogmerk geeft, komt in veelvoud bij je terug. Beschadig je (bewust) een ander, de omgeving, of de wereld, dan beschadig je jezelf. Doet ook eventuele eigen kinderen daarmee tekort.
Het gaat niet vooral om meer eigen welvaart (hoe gemeten ?), een hoger inkomen, of een mooiere baan voor jezelf. Het gaat om meer welzijn voor iedereen. Minder dwang, meer echte keuzevrijheid. Een zwaarder diploma of een betere baan leveren dat maar zelden (misschien wel nooit) op. Pas als we dat goed beseffen komt een betere wereld dichterbij. We moeten meer leren delen wat we hebben.
Piketty heeft jammer genoeg wel gelijk, met zijn voorstel voor een kapitaalbelasting. Want maar weinig mensen hebben de neiging hun vermogen (kapitaal, ideeën, en/of talenten) vrijwillig te delen. Gelukkig kan de mens elke dag besluiten het anders te doen en leert hij/zij ook meestal wel. Daarom kunnen lijnen uit het verleden niet zomaar doorgetrokken worden. Daarom zal er vroeg of laat een nieuwe en betere wereld zijn. Voor iedereen. Die kant gaat het uit. Onstuitbaar.
