Voor veel mensen is bijna elke grote verandering een bedreiging. Gek genoeg willen ze dan wel graag meedoen met de laatste mode, trends, en hypes. Bijvoorbeeld een iPhone 6, coole sportgear, veel "vrienden" op internet en likes. Het zelfde, of liefst een nog wat mooier, huis en auto als de buren, vrienden, of een groep andere mensen met wie zij zich (willen) identificeren. In de marketing heet dat laatste een "peer group". De mens is een kuddedier, een sociaal wezen. We scholen samen en imiteren elkaar. Wat dus werkt om veranderingen op gang te brengen zijn genoeg (goede) voorbeelden, bij voorkeur in de eigen vertrouwde omgeving.
Wat me dan toch een beetje verrast is, dat de kinderen van dezelfde vader en moeder meestal heel verschillend zijn. In kleine gezinnen vind je zelfs vaak twee tegenpolen, in de hele familie ook (bijna) alle mogelijke nuances daartussenin. Bij de één komen blijkbaar bijvoorbeeld vooral de genen van grootmoeder, bij de ander die van overgrootvader naar boven. Daarnaast doet ieder in zijn of haar leven vanaf het begin eigen ervaringen op. Elk mens is uniek, maakt andere keuzes, groeit anders op. Toch is niemand meer dan een ander. Daarom hebben de founding fathers van de USA nog altijd helemaal gelijk met hun "We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal & independent" (zie mijn topic Oplossing). Al krijgt niet iedereen in het leven dezelfde kansen of grijpt die dan.
Naar ik aanneem hebben we eigenlijk allemaal hetzelfde doel. Het nu zo prettig mogelijk te hebben en onze wereld voor de volgende generatie nog wat beter leefbaar te maken.
Voor de EU-commisarissen, met hun adviseurs en ambtenaren, volgen tegen deze achtergrond hier wat praktische tips in trefwoorden.
1. Formuleer ambitieuze, maar haalbare doelen voor de transitie naar een dienstenmaatschappij waarin meer en eerlijker wordt gedeeld (de groter wordende kloof tussen arm en rijk of "laag"- en "hoog"opgeleiden, vernietigt groeikansen), zet maximaal in op schone energie en hergebruik van grondstoffen, haal drempels weg, zet welzijn boven welvaart, denk niet in cijfers maar in mensen
2. Maak invoelbaar hoe Europa er op een overzichtelijke termijn (binnen 10 jaar) uit kan zien, laat zo goed mogelijk ervaren (beleven in 3D en virtuele wereld) wat de voordelen daarvan zijn voor ons als burgers, straal er enthousiasme voor uit, en pas de eigen leefstijl daarvoor zo nodig aan, wees consistent maar ook flexibel genoeg om op veranderde omstandigheden in te kunnen spelen
3. Schep goede voorwaarden voor zo veel mogelijk focusgebieden (voorbeeldbuurten, -regio's) in elk land voor duurzame ontwikkeling, schone energie, nieuwe woonvormen, research en development, en andere trekkers van noodzakelijke vernieuwing
4. Differentieer de doelen per land en per regio, pas ze aan de lokale omstandigheden en de eigen mogelijkheden daar aan, maak ze daardoor realistischer en beter haalbaar, benut zo alle potentieel
5. Formuleer doelen niet in een enkel cijfer (b.v. overheidstekort naar 3%), maar als bandbreedte (b.v. overheidstekort naar 2% - 4%), dat vergroot de kans op succes
1. Formuleer ambitieuze, maar haalbare doelen voor de transitie naar een dienstenmaatschappij waarin meer en eerlijker wordt gedeeld (de groter wordende kloof tussen arm en rijk of "laag"- en "hoog"opgeleiden, vernietigt groeikansen), zet maximaal in op schone energie en hergebruik van grondstoffen, haal drempels weg, zet welzijn boven welvaart, denk niet in cijfers maar in mensen
2. Maak invoelbaar hoe Europa er op een overzichtelijke termijn (binnen 10 jaar) uit kan zien, laat zo goed mogelijk ervaren (beleven in 3D en virtuele wereld) wat de voordelen daarvan zijn voor ons als burgers, straal er enthousiasme voor uit, en pas de eigen leefstijl daarvoor zo nodig aan, wees consistent maar ook flexibel genoeg om op veranderde omstandigheden in te kunnen spelen
3. Schep goede voorwaarden voor zo veel mogelijk focusgebieden (voorbeeldbuurten, -regio's) in elk land voor duurzame ontwikkeling, schone energie, nieuwe woonvormen, research en development, en andere trekkers van noodzakelijke vernieuwing
4. Differentieer de doelen per land en per regio, pas ze aan de lokale omstandigheden en de eigen mogelijkheden daar aan, maak ze daardoor realistischer en beter haalbaar, benut zo alle potentieel
5. Formuleer doelen niet in een enkel cijfer (b.v. overheidstekort naar 3%), maar als bandbreedte (b.v. overheidstekort naar 2% - 4%), dat vergroot de kans op succes
De laatste tip komt uit het boekje "kleinGROOT, kleine veranderingen met grote invloed" *]. De andere suggesties kunnen ook worden onderbouwd met uitkomsten van recent onderzoek en publicaties van topauteurs. Maar ze zouden eigenlijk al intuïtief duidelijk moeten zijn. Net zoals de founding fathers het vanzelfsprekend vonden dat ieder dezelfde kansen verdient en geen mens meer of minder is dan een ander. Verschillen zijn er, maar mogen niet leiden tot uitsluiting, minachting, of andere vormen van mensonwaardige behandeling. Het is juist van groot belang de verschillen die er zijn te erkennen en te benutten (zie boven, de tussenzin in punt 1.).
Voor mij en veel andere economen is niet te volgen waarom de EU nog zo gefixeerd blijft (en bedenk: "Der Konsequenz führt zum Teufel") op lage rente, lage lonen, de 3% norm, en andere noodzakelijk geachte "hervormingen". Het gaat nog nauwelijks om hervormingen. De enige echt noodzakelijke ingreep is die van een splitsing van bankactiviteiten. Juist daaraan gebeurt weinig of niets. De buffereisen werden opgeschroefd wat, samen met andere factoren, bijna tot een stilstand van de kredietverlening heeft geleid. Of het plan Juncker de investeringen en de economie nu kan aanjagen staat nog heel erg te bezien. Het zal wel blijken of het plan (in deze vorm) werkt of niet.
*] S.J. Martin, N.J. Goldstein, & R.B. Cialdini. De eerste auteur is directeur van de Britse vestiging INFLUENCE AT WORK, de tweede is verbonden aan de UCLA School of Management en de derde is emeritus hoogleraar psychologie en marketing aan de Arizona State University. De tips uit dit boekje zijn stuk voor stuk getoetst in de praktijk. Kern is, dat een bepaalde kleine verandering in aanpak vaak een veel beter resultaat geeft.
