Tips

Voor veel mensen is bijna elke grote verandering een bedreiging. Gek genoeg willen ze dan wel graag meedoen met de laatste mode, trends, en hypes. Bijvoorbeeld een iPhone 6, coole sportgear, veel "vrienden" op internet en likes. Het zelfde, of liefst een nog wat mooier, huis en auto als de buren, vrienden, of een groep andere mensen met wie zij zich (willen) identificeren. In de marketing heet dat laatste een "peer group". De mens is een kuddedier, een sociaal wezen. We scholen samen en imiteren elkaar. Wat dus werkt om veranderingen op gang te brengen zijn genoeg (goede) voorbeelden, bij voorkeur in de eigen vertrouwde omgeving.

Wat me dan toch een beetje verrast is, dat de kinderen van dezelfde vader en moeder meestal heel verschillend zijn. In kleine gezinnen vind je zelfs vaak twee tegenpolen, in de hele familie ook (bijna) alle mogelijke nuances daartussenin. Bij de één komen blijkbaar bijvoorbeeld vooral de genen van grootmoeder, bij de ander die van overgrootvader naar boven. Daarnaast doet ieder in zijn of haar leven vanaf het begin eigen ervaringen op. Elk mens is uniek, maakt andere keuzes, groeit anders op. Toch is niemand meer dan een ander. Daarom hebben de founding fathers van de USA nog altijd helemaal gelijk met hun "We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal & independent" (zie mijn topic Oplossing). Al krijgt niet iedereen in het leven dezelfde kansen of grijpt die dan.

Naar ik aanneem hebben we eigenlijk allemaal hetzelfde doel. Het nu zo prettig mogelijk te hebben en onze wereld voor de volgende generatie nog wat beter leefbaar te maken.

Voor de EU-commisarissen, met hun adviseurs en ambtenaren, volgen tegen deze achtergrond hier wat praktische tips in trefwoorden.

1. Formuleer ambitieuze, maar haalbare doelen voor de transitie naar een dienstenmaatschappij waarin meer en eerlijker wordt gedeeld (de groter wordende kloof tussen arm en rijk of "laag"- en "hoog"opgeleiden, vernietigt groeikansen), zet maximaal in op schone energie en hergebruik van grondstoffen, haal drempels weg, zet welzijn boven welvaart, denk niet in cijfers maar in mensen
2. Maak invoelbaar hoe Europa er op een overzichtelijke termijn (binnen 10 jaar) uit kan zien, laat zo goed mogelijk ervaren (beleven in 3D en virtuele wereld) wat de voordelen daarvan zijn voor ons als burgers, straal er enthousiasme voor uit, en pas de eigen leefstijl daarvoor zo nodig aan, wees consistent maar ook flexibel genoeg om op veranderde omstandigheden in te kunnen spelen
3. Schep goede voorwaarden voor zo veel mogelijk focusgebieden (voorbeeldbuurten, -regio's) in elk land voor duurzame ontwikkeling, schone energie, nieuwe woonvormen, research en development, en andere trekkers van noodzakelijke vernieuwing
4. Differentieer de doelen per land en per regio, pas ze aan de lokale omstandigheden en de eigen mogelijkheden daar aan, maak ze daardoor realistischer en beter haalbaar, benut zo alle potentieel
5. Formuleer doelen niet in een enkel cijfer (b.v. overheidstekort naar 3%), maar als bandbreedte (b.v. overheidstekort naar 2% - 4%), dat vergroot de kans op succes

De laatste tip komt uit het boekje "kleinGROOT, kleine veranderingen met grote invloed" *].  De andere suggesties kunnen ook worden onderbouwd met uitkomsten van recent onderzoek en publicaties van topauteurs. Maar ze zouden eigenlijk al intuïtief duidelijk moeten zijn. Net zoals de founding fathers het vanzelfsprekend vonden dat ieder dezelfde kansen verdient en geen mens meer of minder is dan een ander. Verschillen zijn er, maar mogen niet leiden tot uitsluiting, minachting, of andere vormen van mensonwaardige behandeling. Het is juist van groot belang de verschillen die er zijn te erkennen en te benutten (zie boven, de tussenzin in punt 1.).

Voor mij en veel andere economen is niet te volgen waarom de EU nog zo gefixeerd blijft (en bedenk: "Der Konsequenz führt zum Teufel") op lage rente, lage lonen, de 3% norm, en andere noodzakelijk geachte "hervormingen". Het gaat nog nauwelijks om hervormingen. De enige echt noodzakelijke ingreep is die van een splitsing van bankactiviteiten. Juist daaraan gebeurt weinig of niets. De buffereisen werden opgeschroefd wat, samen met andere factoren, bijna tot een stilstand van de kredietverlening heeft geleid. Of het plan Juncker de investeringen en de economie nu kan aanjagen staat nog heel erg te bezien. Het zal wel blijken of het plan (in deze vorm) werkt of niet.

*] S.J. Martin, N.J. Goldstein, & R.B. Cialdini. De eerste auteur is directeur van de Britse vestiging  INFLUENCE AT WORK, de tweede is verbonden aan de UCLA School of Management en de derde is emeritus hoogleraar psychologie en marketing aan de Arizona State University. De tips uit dit boekje zijn stuk voor stuk getoetst in de praktijk. Kern is, dat een bepaalde kleine verandering in aanpak vaak een veel  beter resultaat geeft.

Wijsheid

In spreekwoorden zit veel oude wijsheid. Treffend zijn bijvoorbeeld:

"De appel valt niet ver van de stam"

"Eerlijk duurt het langst"

"Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten"

"Ogen zijn de spiegels van de ziel"

"Vertrouwen komt te voet en gaat te paard"

Misschien is het ook maar wat je er zelf in leest of legt. Voor mij betekent "Eerlijk duurt het langst" dat het lang kan duren voordat de waarheid (het licht, het goede) overwint. Dat is zo, dat heb ik wel ervaren. Want fundamentele veranderingen kosten vaak veel tijd. Ook werd me wel duidelijk dat leugen en bedrog altijd op jezelf terugslaat. Als in "Boontje komt om zijn loontje". Een leugentje om bestwil mag dan wel omdat zoiets sociaal de plooien gladstrijkt, maar waar ligt de grens ?

In dit leven is weinig zeker. Vroeger leefden we veel meer in het ritme van dag en nacht, de week, de seizoenen. We leerden daarmee dat de dood geen einde is. Op het donker volgt het licht. Juist als het het donkerst is, is het haast licht. De levenscyclus herhaalt zich en gaat eindeloos door. Dat geeft basisvertrouwen.

Basisvertrouwen bouw je waarschijnlijk vooral op in je eerste levensjaren. Het kan door latere ervaringen worden versterkt of verzwakt. Coaching en training, een spirituele leerweg gaan,  kan het verloren of geschokt vertrouwen dan weer herstellen. Gelukkig maar.

Basisvertrouwen is hard nodig in deze crisistijd. Eigenlijk vreemd, want elke crisis is een aansporing, een kans om het anders, beter, te doen. Grijp die kans, al doe je dan een sprong in het onzekere. Je weet nooit van te voren hoe dat uit gaat vallen. Neem daarom tijd genoeg om te bedenken hoe het dan het beste anders, beter, kan. Kijk zo breed mogelijk. Houd daarbij rekening met de gevolgen voor anderen, deze wereld. Laat je zo min mogelijk hinderen door beperkingen. Durf buiten de algemeen aanvaarde lijnen te denken, ga het avontuur aan. Gebruik al je talenten en creativiteit.

In deze tijd spreken de liederen van Taizé me extra aan. Vooral de volgende drie.

El alma
De noche iremos
Cantarei ao Senhor

Mij werd in opvoeding en trainingen het groeirecept "Fake it till you make it" doorgegeven. Eerst nog wel in andere woorden: "Hou vol, oefening baart kunst". Verder hebben vooral mannen helaas geleerd hun ware emoties te verbergen en zich te verschuilen achter een masker, een pokerface. Vooral bij onderhandelingen en op andere momenten wanneer het er voor hem of haar op aan komt.

Je kunt met woord en houding (als je flexibel genoeg bent) alle kanten uit, "liegen" alsof het gedrukt staat. Of iets echt gemeend wordt is vooral goed te zien als iemand zich er vol in gooit. Alleen als iets wordt gezegd met de verkeerde emotie weet je bijna zeker dat maar een verhaal opgehangen wordt waar hij of zij eigenlijk (nog) niet achter staat. Het is de toon die de muziek maakt. Maar mij werd ook geleerd, dat niets veranderlijker is dan een mens en dat smaken verschillen. Je ziet discussies over hoe we verder zouden moeten met deze wereld dan ook alle kanten uit vliegen.

Echtheid is niet altijd zo gemakkelijk te zien. Een goede toets is of het gedrag spontaan is en woorden en daden met elkaar op hoofdlijnen in overeenstemming blijven (maar zie de topic Valkuilen). "Liegen" met een stalen gezicht is aan te leren. Soms breekt (zelfs als je dat professioneel doet) een ik die je niet wilt laten zien toch door. Je gaat, als je dat weet, misschien angstig en verkrampt leven. Dat soort leven is geen echt leven. Je mist dan veel. Spanning kan je heel erg beperken. Je bent dan niet spontaan, toont je niet zoals je bent, kunt niet volop genieten. Een echt mens is het mooiste dat er is.

Het is winter, Advent. Tijd voor rust en bezinning. Van wachten op het licht dat straks weer doorbreekt. Dames en heren (top)bestuurders: Veel wijsheid voor uw beslissingen.

Pensioenen (Update 16 februari 2015)

Open brief aan mevrouw de Staatssecretaris Jetta Klijnsma

Pensioenen zijn een moeilijke materie. Voor bijna alle werkenden, tot bijna aan het eind van hun loopbaan, is het pensioen ook ver weg. Ze zijn meestal veel te druk met de problemen van het hier en nu om zich ook nog eens zorgen te maken over de toekomst.
Een nog veel te kleine groep maakt zich wel degelijk zorgen. Vakbond Abvakabo heeft op 20 november gedemonstreerd bij het ABP tegen de plannen van het kabinet. Waarbij de regels voor indexering ineens nog veel strenger worden als de Eerste Kamer de plannen die er nu liggen tenminste goedkeurt. Plannen die indexering zeker voor een jaar of tien onmogelijk zullen maken, zoals het er nu naar uitziet. Plannen waarbij ook het ABP (bestuur) zich naar eigen zeggen ongemakkelijk voelt, omdat die regels veel te streng zijn. De gemiste indexatie komt, volgens berekening van het ABP zelf, al uit op 10%:

Bij een inflatie van gemiddeld de door het ECB "gezond" geachte 2% zou er de komende tien jaar voor ouderen een koopkrachtverlies ontstaan van nog eens ruim 20%. Er zijn maar weinig ouderen die zo'n gat kunnen overbruggen uit spaargeld of de overwaarde van hun woning. Er is trouwens -wat het laatste betreft- juist onder ouderen een grote groep huurders. En ook de zorg wordt zo langzaam aan onbetaalbaar.
Laten we dus maar hopen dat de Eerste Kamer over een paar dagen tegen dit onrijpe plan stemt.

Mevrouw de Staatssecretaris, u vroeg om suggesties voor betere pensioenplannen. Hier zijn er enkele.

1. Geef de pensioengerechtigde meer ruimte voor inzet van het eigen pensioen. Niet alleen voor aflossing van hypotheekschuld. Ook als eigen inbreng bij het aangaan van een hypotheek en als onderpand voor een krediet als er bijvoorbeeld ineens hoge zorgkosten komen.
2. Maak de pensioengerechtigde eigenaar van zijn of haar aandeel in de pensioenpot. Geef in elk geval de keuze vrij in welk fonds men wil laten beleggen en met welk risicoprofiel. Ook al komt er een "algemeen pensioenfonds", er moet nu gerekend worden met een beleggingsrendement dat van (nu) negatief oploopt naar rond de 3% in 60 jaar. Dat is erg voorzichtig, gezien tegen de achtergrond van Robeco die bijna 10% rendement aanbiedt en beleggingsclubs die nog veel beter presteren. Een professionele zeer grote belegger zoals APG (die onder meer voor het ABP belegt) zou toch ook op lange termijn een nog wat beter gemiddeld rendement dan 7% moeten kunnen halen.
3. Laat de beslissing wel of niet te indexeren afhangen van het beleggingsresultaat over een heel jaar. Die beslissing koppelen aan een enkele peildatum is financieel-technisch erg vreemd.
4. Dwing niet iedereen tot langer doorwerken als dat al qua vitaliteit en werkgelegenheid zou kunnen (waar zijn er straks nog banen voor ouderen ?), maar overweeg bijvoorbeeld het pensioen te splitsen in een klein aanvullend pensioen (bovenop de AOW) tot overlijden, en de rest van het aanvullend pensioen tot bijvoorbeeld een eindleeftijd van 75, 80, of 85 jaar (naar keuze van de pensioengerechtigde).

Met deze suggesties worden de lasten van vergrijzing echt en (veel) beter beheersbaar. En in elk geval wordt de keuze hiermee gelegd waar die hoort, bij de betaler (pensioengerechtigde). Want de premies die werkgevers betalen zijn gewoon uitgesteld loon. Zo worden uitkeringen ook belast.