Delen zou hèt kenmerk moeten zijn van de participatiesamenleving, van de nieuwe wereld. Dan kan er genoeg zijn voor iedereen. Dan wordt het veel te grote deel van de bevolking dat nog in schrille armoede (of zorg om het bestaan) leeft daar boven uit getild. Dan hebben wij onze bestemming bereikt. Een utopie ? Nee, in elk geval geen wensdroom, geen onbereikbaar ideaal. Juist wie dat gelooft, gelooft nog in sprookjes.
Want het is bijvoorbeeld beslist niet waar, dat economie gaat om het vinden van het (een ?) evenwicht tussen oneindig veel menselijke behoeften en schaarse middelen. Tenminste niet in die enge zin dat het erom gaat zoveel mogelijk geld of goed te verzamelen. Of wat je hebt te beschermen, "veilig" op te potten. Alleen als je dat gelooft zal er altijd een tekort zijn en moet je blijven bezuinigen. Het eind is daarvan zoek.
Het is ook beslist niet waar dat zorg te duur wordt. Dat is een veel te eenzijdige en beperkte opvatting. Ingegeven door angst dat er straks niet genoeg zal zijn voor ons en onze kinderen. Die angst is (zoals bijna (?) elke angst) niet gerechtvaardigd. Maar het is moeilijk vechten tegen angsten. Argumenten nemen die meestal niet weg. Alleen eigen ervaring. En die ontbreekt nog bij bijna iedereen.
Woorden en cijfers schieten te kort om iemand die iets niet gelooft te overtuigen. Toch is ook dat geloof (niet-geloven) nooit op iets gebaseerd. Want geloof is een zeker weten dat nergens op stoelt. Hooguit op een eigen goed gevoel. En op vertrouwen.
Toch -het bloed kruipt weer waar het niet gaan kan- nog wat woorden en cijfers om mijn twee stellingen hierboven ("het is (..) beslist niet waar" etc) te onderbouwen.
Eerst het misverstand (zoals ik het zie) over economie. Economie gaat niet over zuinig zijn, maar over keuzes maken. Over hoe je goed omgaat met je middelen. Vooral met je kennis, vaardigheden, talenten. Dat soort middelen is onbeperkt (anders dan geld en goed). Kennis, verbeeldingskracht, creativiteit heeft iedereen genoeg. Kan iedereen anders wel verder ontwikkelen. Na enig googelen vind je iets of iemand dat/die kan helpen. Helaas moet daar (in onze vercommercialiseerde wereld) dan vaak nog voor worden betaald. Maar het gaat de goede kant op. Veel is via internet of andere netwerken vrij ter beschikking en wordt al gedeeld.
Dan een stapje verder. Over mijn geloof in economische groei. Niet geld, of technologische doorbraken, maar nieuwe kennis en ervaring (vooral op te doen met creativiteit, de durf nieuwe wegen in te slaan en daarbij te leren van fouten) is de motor van groei. We kijken op het ogenblik teveel en eenzijdig naar rekensommetjes over geld. Geld dat een hulpmiddel was en nooit hoofdzaak mocht worden. We "moesten" zo nodig de banken redden, en we "moeten" nog altijd flink bezuinigen om onze economie "op orde" te brengen. De omvang van ons ambtenarenkorps kan minder, de beloningen van topambtenaren ook. Geef wel ruimte voor burgerinitiatieven en faciliteer dat. Maar gebruik ons belastinggeld dan wel waarvoor het bedoeld is. Vooral voor dingen die voor ieder van levensbelang zouden moeten zijn: veiligheid, onderwijs, zorg, welzijn, cultuur, recreatie. Dingen die ons als mens verder brengen, plezier in het leven geven. Hoezo bezuinigen nodig ?
Het is een ernstig misverstand dat zorg (of ons pensioen) straks onbetaalbaar zou worden. Het is maar hoe we dat uitrekenen. Elke rekensom is, voor wie doorheeft hoe het zit, aanvechtbaar. Want neem bijvoorbeeld de zorg (!) over stijgende zorguitgaven als % van het bbp. Het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid constateerde dat de stijging van zorgkosten in 2012 (alweer) een gevolg was van een [tijdelijk] dalend bbp. Die publicatie kwam van een rijksinstelling, niet van één of meer dwarse burgers. Link: http://www.gezondheidszorgbalans.nl/kosten/zorguitgaven/zorguitgaven-en-bruto-binnenlands-product/
De vraag is maar, of we bij zorg zo sterk naar ons "huishoudboekje" moeten kijken. Want het bbp kan gemakkelijk worden opgekrikt met nieuwe (toegevoegde waarde gevende) activiteiten, als we die maar zien en weten te benutten.
Niet alleen bevolkingsaanwas en nieuwe technologie zorgen voor economische groei, ook (en naar mijn mening vooral) nieuwe kennis en menselijke creativiteit. Die twee laatste bronnen zijn onuitputtelijk.
Vreemd dat we daar nog zo weinig naar kijken en dat we die daarom ook nog zo weinig benutten. En in elk geval kan (meer) delen het probleem van "lage groeicijfers" zoals bij Piketty en in de meeste prognoses (gemeten in bbp) oplossen.
Geld was uitgevonden om ruilen makkelijker te maken. Geld was eigenlijk nooit bedoeld om daarmee als een vrek meer geld en eigen goed te verzamelen. Dat paste nog in de fase van handel en industrie. In mijn visie zijn de drie eerste groeifasen van de economie voorbij. Dat waren:
1. De voorcommerciële fase. Leven in stamverband, vaak (door omstandigheden gedwongen) in zwervend bestaan. Het ging toen bijna helemaal om het overleven. Met jacht, visserij, vruchten verzamelen, hoeden van vee.
2. De fase van goederenhandel, opkomst van geldhandel. Leven in dorpen. Het ging toen om ruil van geld voor goed. Met landbouw, veeteelt, ambacht, en andere ondersteunende beroepen.
3. De fase van industrie en dienstenhandel, voltooiing van financiële dienstensector. Leven in steden. Het ging toen (en nog altijd overwegend) om ruil van geld voor diensten en om vergaren van kapitaal. Met koop en verkoop van alles wat maar te koop is op de markt (kijk eens op Marktplaats).
We staan nu toch wel met één been in een nieuwe wereld. In de participatiesamenleving (zoals ook onze regering dat noemde). Daarvoor zou een flinke omslag in mentaliteit moeten komen. Van bezit (hebben) naar delen (geven). Alleen als die omslag er werkelijk komt, komt de mens eindelijk op zijn/haar bestemming. Dan krijgt ieder kans boven primaire materiële behoeften en een handelaarsmentaliteit uit te stijgen. Door te stoten naar de top van de piramide van Maslow [*]: de fase van zelfontplooiing. Laten we daaraan met alle inzet werken. Voluit.
Eigenlijk is het (voor wie die waarheid niet wegdrukt maar wil zien) zo duidelijk. De echt goede dingen van het leven (liefde, geluk, plezier, een kunstwerk, iets moois) zijn niet te koop of af te dwingen. Met geld of macht kun je hoogstens een slecht surrogaat krijgen. Vroeg of laat besef je dat wel.
[*] Een misschien minder bekend begrip uit de psychologie en marketing. Link: http://en.wikipedia.org/wiki/Maslow%27s_hierarchy_of_needs
